در اختلال شخصیت اجتنابی فرد، الگوهای رفتاری سخت، غیرقابل انعطاف و ناسازگار دارد که در روابط اجتماعی او مشکل ایجاد می‌کند. این الگوهای نادرست رفتار بر تمام جنبه‌های زندگی او اثر می‌گذارد و فرد با دوری از اجتماع دچار استرس و افسردگی خواهد شد. تقریبا ۲.۵درصد از جمعیت جهان این اختلال را دارند و احتمال ایجاد آن در بین زنان و مردان یکسان است. دلایل آن را ژنتیک، روش‌های تربیت فرزند، آسیب‌های جسمی و جنسی در کودکی و رفتار نادرست والدین می‌دانند. روانشناسان و روانپزشکان نیز رفتاردرمانی و گروه درمانی را برای درمان آن‌ها و کاهش استرس فرد و کمک به حضور او در اجتماع پیشنهاد می‌کنند. در ادامه به طور مفصل این اختلال را شرح داده‌ایم، در صورت نیاز می‌توانید از خدمات مشاوره تلفنی روانشناسی استفاده نمایید.

منبع: اختلال شخصیت اجتنابی

اختلال شخصیت اجتنابی

شخصیت اجتنابی یا دوری گزین (Avoidant personality disorder) همیشه خود را بی‌کفایت می‌دانند، و از این که ممکن است دیگران راجب او قضاوت منفی داشته باشند می‌ترسند و احساس استرس دارند؛ در نتیجه همیشه در تلاش‌اند تا حد امکان از حضور در جمع و کارهای گروهی دوری کنند. هر چند این افراد دوست دارند با دیگران ارتباط برقرار کنند، ولی می‌ترسند دیگرا او را طرد کنند و به همین دلیل به شدت از جمع دوری کرده و تمایلی به همراهی با دیگران ندارند. در حقیقت، برای فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، ترس از طرد شدن و قضاوت منفی توسط دیگران، به ‌قدری شدید است که ترجیح می‌دهد تنها باشد و در جمع و موقعیت‌های اجتماعی حاضر نشود.

اختلال شخصیت اجتنابی باعث می‌شود، فرد خودش را بی‌عرضه و دوست‌نداشتنی بداند که هیچ جذابیت شخصیتی ندارد و به قضاوت‌های منفی اطرافیان راجب خودش بسیار حساس است.

علائم و نشانه های اختلال شخصیت اجتنابی

علائم این اختلال رفتارهای غیر طبیعی زیادی را شامل می‌شود که شدت این علائم در افراد مختلف می‌تواند از خفیف تا خیلی شدید متفاوت باشد. از بین علائم شایع آن می‌توان موارد زیر را بیان کرد.

از رفتن به سر کار، مدرسه و سایر موقعیت‌های اجتماعی امتناع می‌کنند؛ زیرا می‌ترسند بقیه راجبش قضاوت منفی داشته باشند یا او را طرد کنند. شخص احساس می‌کند کسی او را در اجتماع قبول نخواهد کرد؛ زیرا این افراد ظرفیت‌شان برای شنیدن انتقاد کم است و نیز خود را از بقیه کمتر می‌دانند.

اعتماد به نفس این افراد پایین است؛ همیشه در حال سرزنش کردن خودش است، در بحث‌های گروهی شرکتی ندارد و یا اینکه با همه چیز ابراز موافقت می‌کند؛ زیرا نمی‌تواند عقیده خود را بیان کند. فرد دچار اختلال شخصیت اجتنابی همیشه خودش را منزوی می‌کند؛ در هیچ جمعی شرکت نمی‌کند و اگر هم حاضر شود، به‌جای اینکه با دیگران در ارتباط باشد، سعی دارد خودش را با چیزهایی مثل تلفن همراه و … سرگرم کند.

علل ایجاد کننده اختلال شخصیت اجتنابی

برای درمان هر اختلالی باید از علل به وجود آورنده آن اختلال اطلاع داشته باشیم و برای همین آگاهی از دلیل شخصیت اجتنابی بسیار مهم و ضروری است. این اختلال به دلایل گوناگونی رخ می‌دهد که همبود این عوامل بر شدت و زمان بروز آن دخالت دارد.

والدین سخت‌گیر

اگر والدین، رفتارها و معیارهای تربیتی خیلی سخت گیرانه‌ای با کودک داشته باشند، آن کودک در بزرگسالی امکان دارد دچار اختلال شخصیت اجتنابی شده و اعتماد به نفس کافی نداشته باشد و با فشارهای روانی زیاد بار بیاید. زیرا روش تربیتی پدر و مادر در شکل گیری شخصیت فرد بسیار موثر است.

والدین پرخاشگر

داشتن رفتارهای پرخاشگرانه و توهین‌آمیز مداوم با کودک نیز زمینه اختلال شخصیت اجتنابی را در فرد بوجود می‌آورد. اگر والدین فقط به ضعف‌ها و نقاط منفی کودک‌شان تمرکز کنند و مدام او را تحقیر نمایند، کودک در بزرگی نیز بخاطر ترس از تحقیر شدن توسط دیگران، گوشه گیر شده و از جمع فراری می‌شود.

ژنتیک

اختلال شخصیت اجتنابی می‌تواند ژنتیکی نیز باشد. یعنی اگر در گذشته یکی از بستگان فرد به آن دچار بود، ممکن است او نیز دچار این بیماری گردد.

محیط زندگی

شخصیت فرد می‌تواند تحت تاثیر محیط زندگی که در آن رشد می‌کند نیز شکل گیرد. برخی عوامل در محیط زندگی فرد زمینه ساز اختلال شخصیت اجتنابی می‌شوند.

با افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی چگونه رفتار کنیم؟

پیدا کردن زمان مناسب برای ارتباط با شخصیت اجتنابی بسیار مهم است. بهتر است مواقعی که او خشمگین، ناراحت یا عصبانی است سعی در برقراری ارتباط یا صحبت کردن با او نکنیم و منتظر زمان بهتری باشیم. در این باره توصیه‌های زیر می‌تواند برای‌تان مفید باشد.

1. به حرف‌های او با دقت و حوصله گوش کنید و نشان دهید که او را درک می‌کنید و می‌خواهید همدردی کنید.
2. وقتی او صحبت می‌کند به جای این که به کلماتش تمرکز کنید به احساسش توجه کنید.
3. طوری به سخنان‌اش گوش کنید که او واقعا حس کند مورد توجه قرار گرفته و حرف هایش برای شما مهم است.
4. اگر او زیاد احساساتی شد، شما آرام باشید و با آرامش با او برخورد کنید.

آیا اختلال شخصیت اجتنابی را می توان درمان کرد؟

بله. روشن است که به دنبال ایجاد هر نوع بیماری و اختلال در انسان، ذهن‌مان به سوی امکان درمان آن می‌رود. پس اگر راه درمانی هست ابتدا باید راه‌های درمان آن را بیابیم. درباره تشخیص و درمان اختلال شخصیت اجتنابی مهمترین چیز این است که از ابتدا تا انتهای درمان باید توسط درمانگر و روانشناس باتجربه و بصورت علمی انجام گیرد. و شما باید روند درمان او را از طریق روانشناسان دنبال کنید تا به نتیجه مطلوب و بهبودی فرد مبتلا برسید.

زیرا این بیماری به روان درمانی نیاز دارد، ولی برای کاهش استرس او، روانپزشک می‌تواند دارو نیز تجویز کند. این داروها فقط بطور موقت فرد را کنترل می‌کنند و درمان اصلی از طریق روان درمانی است.

راه‌های کمک به اختلال شخصیت اجتنابی

مهمترین روش ها برای درمان شخصیت اجتنابی روان درمانی و گروه درمانی است.

روان درمانی

روان درمانی بهترین روش برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی بوده و به این معناست که فرد مبتلا در جلسات روانشناسی و مشاوره با روانشناسان متخصص شرکت کند. و به مدد دانش و تخصص او، جلسات درمانی را مرتب پیگیری کند. روان درمانگر در جلسه با فرد مبتلا، عمیقا به گفتگو می‌نشیند و سعی می‌کند از طریق آشنایی با شرایط و محیط زندگی و خانوادگی او ابتدا ریشه و علت ایجاد این اختلال را بیابد. سپس روان درمانگر با یافتن علت بروز اختلال، اصلاح فکر و رفتار او را شروع می‌کند. مهم است که در این روش فرد در جلسات‌اش با روان درمانگر غیبت نکند و مرتب حضور یابد.

گروه درمانی

روش دیگر درمان اختلال شخصیت اجتنابی گروه درمانی است. این روش نیز در بهبود رفتار فرد و کاهش علائم اختلال تاثیر خوبی دارد. ولی برای فردی که در برقراری ارتباط با اطرافیان مشکل دارد، گروه درمانی بسیار سخت خواهد بود، زیرا لازمه این روش شرکت در گروه و جمع های اجتماعی است. اگر فرد وارد گروه شود نتایج عالی در بهبودش خواهد دید.

کلام پایانی

اختلال شخصیت اجتنابی هم نوعی بیماری‌ به شمار می‌آید که هم زندگی فرد مبتلا و هم اطرافیانش را تحت تاثیر قرار می‌دهد و موجب آزار آنهاست. خوشبختانه امروزه این اختلال با مراجعه به روانشناسان و متخصصین روان درمانگر قابل درمان است. ممکن است روند درمان طولانی باشدُ اما با اعتماد به پزشک و کمک اطرافیان فرد می‌تواند در ارتباط با دیگران پیشرفت کرده و بهبود یابد. اگر این اختلال درمان نشود شاید فرد برای همیشه منزوی یا خجالتی باقی بماند و در روابط اجتماعی مشکل داشته باشد. بنابراین اگر در خانواده فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی دارید، بهتر است هرچه زودتر به درمان او اقدام نمایید.

برای دریافت مشاوره در زمینه شخصیت ها می‌توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی ازدواج با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی آواژه از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.

منبع: اختلال شخصیت اجتنابی